Jakie prawa ma osoba zatrzymana przez policję?

Zatrzymanie policyjne najczęściej stanowi jedną z pierwszych czynności, jaka jest wykonywana w toku postępowania karnego. Za osobę zatrzymaną uznaje się kogoś, kto staje się podejrzanym o popełnienie przestępstwa. Na tej podstawie funkcjonariusz stosuje wobec niego środek przymusu, do którego zalicza się ograniczenie wolności. Zatrzymanie jest jedną z pierwszych czynności w toku postępowania karnego.
W jakiej sytuacji może dojść do zatrzymania?
Według Kodeksu postępowania karnego do zatrzymania może dojść w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa, ponadto istnieje przypuszczenie, że osoba podejrzana może się ukryć bądź będzie zacierać dowody swojego postępowania. Dodatkowo policja ma prawo do zatrzymania, wówczas, gdy:
- nie można ustalić tożsamości sprawcy;
- istnieją podstawy prowadzenia postępowania w trybie przyspieszonym przeciwko tej osobie;
- zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że popełniono przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę wspólnie zamieszkującej osoby, przy jednoczesnej obawie, że sprawca ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, w stosunku do osoby współzamieszkującej, zwłaszcza w sytuacji, gdy sprawca groził ponownym popełnieniem przestępstwa;
- przestępstwo zostało popełnione przy użyciu noża, broni palnej bądź innego niebezpiecznego przedmiotu i zachodzi obawa, że sprawca ponownie popełni przestępstwo przy użyciu przemocy wobec osoby współzamieszkującej, zwłaszcza gdy grozi popełnieniem takiego czynu.
Jak powinno przebiegać zatrzymanie?
Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Ograniczenie wolności musi być zasadne oraz proporcjonalne do wagi przestępstwa. Co więcej, nie może to być sposób ukarania, ponieważ zatrzymanie stanowi ograniczenie jednego z podstawowych i najważniejszych praw człowieka – wolności osobistej. Właśnie dlatego organy mogą dokonać zatrzymania tylko wtedy, gdy są spełnione przesłanki kodeksowe.
Zatrzymanie musi być przeprowadzone przez funkcjonariuszy zgodnie z przepisami prawa. Oznacza to, że muszą być spełnione wszystkie wymogi formalne. Osoba zatrzymana ma zostać poinformowana, kto dokonuje zatrzymania, jakie są tego przyczyny oraz musi zostać pouczona o przysługujących jej prawach. Dodatkowo w sytuacji, gdy zatrzymana osoba, która nie porozumiewa się w języku polskim, ma prawo skorzystać z pomocy tłumacza.
Zatrzymania może dokonać zarówno funkcjonariusz policji, jak i CBA, ABW, Straży Granicznej oraz Żandarmerii Wojskowej.
Jakie prawa w tym czasie ma osoba zatrzymana?
W trakcie zatrzymania funkcjonariusz ma obowiązek poinformowania osobę zatrzymaną, jaka jest podstawa ograniczenia wolności oraz o przysługujących jej prawach, do których należą:
- możliwość kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym;
- złożenie oświadczenia lub odmowa jego złożenia;
- bycia wysłuchanym;
- otrzymanie odpisu protokołu zatrzymania;
- możliwości złożenia zażalenia do sądu na sposób zatrzymania;
- skorzystanie z bezpłatnej pomocy tłumacza;
- nawiązania kontaktu z urzędem konsularnym bądź przedstawicielem dyplomatycznym (dotyczy zatrzymania cudzoziemca);
- dostępu do pomocy medycznej;
- natychmiastowego zwolnienia w sytuacji, gdy ustaną przyczyny zatrzymania;
- zwolnienia po 48 godzinach, gdy do sądu nie wpłynął wniosek o tymczasowe aresztowanie;
- zwolnienia, gdy w ciągu 24 godzin od przekazania potencjalnego sprawcy do dyspozycji sądu, nie zostanie zatrzymanemu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Dodatkowo osoba zatrzymana ma prawo żądać, aby umożliwiono mu poinformowanie o zaistniałej sytuacji innych osób, np. współmałżonka, dzieci, rodziców czy szkołę. Warto pamiętać, że policjant nie ma prawa wymuszać zeznań bądź zniechęcać osobę zatrzymaną do złożenia wyjaśnień. Takie zachowanie jest niedopuszczalne. Osoba zatrzymana może również złożyć zażalenie do sądu, który zbada zasadność, legalność i prawidłowość ograniczenia wolności. Jeżeli podczas zatrzymania użyto siły fizycznej bądź zniszczono mienie lub osoba zatrzymana była zastraszana, wówczas stanowi to podstawę do złożenia zażalenia. To samo dotyczy sytuacji, w której utrudniano lub uniemożliwiano kontakt z adwokatem.
Zażalenie składa się za pośrednictwem organu, który zatrzymał osobę podejrzaną. Co ważne, w sytuacji, kiedy uzyskana informacja nie jest zrozumiała, wówczas osoba zatrzymana ma prawo żądać od funkcjonariusza, aby dokładniej wyjaśnił podstawy ograniczenia wolności wraz z wytłumaczeniem, o co dana osoba jest podejrzewana. Dodatkowo można zażądać podstawy prawnej zatrzymania, co w późniejszym czasie może ułatwić linię obrony.
Co można zrobić, aby pomóc zatrzymanemu?
Zatrzymany ma prawo do kontaktu z radcą prawnym bądź adwokatem. Co ważne, do czasu jego przybycia na miejsce, osoba podejrzana nie ma obowiązku składania wyjaśnień. Warto również pamiętać, że dopóki sąd nie wyda prawomocnego wyroku skazującego, osoba zatrzymana uznawana jest za niewinną. To prokurator ma w obowiązku wykazać przed sądem, że dana osoba ponosi odpowiedzialność karną za dokonany czyn.
Chcąc pomóc osobie zatrzymanej, warto udać się na najbliższy komisariat policji i spróbować dowiedzieć się, na jakiej podstawie została zatrzymana dana osoba oraz kiedy będzie przesłuchiwana. Ważne jest, aby w takiej sytuacji skorzystać z fachowej pomocy. Polecani adwokaci ze Szczecina mają możliwość kontaktu z osobą zatrzymaną i udzielą niezbędnych wskazówek dotyczących przesłuchania. Co więcej, będą również obecni podczas składania wyjaśnień. Warto pamiętać, że obrońcę może ustanowić inna osoba niż zatrzymany. Funkcjonariusz po uzyskaniu takiej informacji ma obowiązek poinformowania o tym fakcie osobę, która została pozbawiona wolności. Z kolei adwokat ma prawo uczestniczyć we wszystkich czynnościach, w którym jego udział jest możliwy.